حدیث

خداشناسی

101
امام على علیهالسلام :
ما یَسُرُّنى لَوْمِتُّ طِفْلاً وَاُدْخِلْتُ الْجَنَّةَ وَلَمْ أَکْبَرْ فَأَعْرِفَ رَبّى عَزَّوَجَلَّ؛
دوست ندارم که در کودکى از دنیا مىرفتم و وارد بهشت مىشدم و بزرگ نمىشدم تا پروردگارم، عزّوجلّ، را بشناسم.
102
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
أَفْضَلُ الأَْعْمالِ الْعِلْمُ بِاللّهِ إِنَّ الْعِلْمَ یَنْفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ الْعَمَلِ وَکَثیرُهُ وَإِنَّ الْجَهْلَ لایَنْفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ الْعَمَلِ وَلا کَثیرُهُ؛
بهترین اعمال، خداشناسى است، زیرا با وجود علم و معرفت، عمل، کم یا زیاد تو را سود مىبخشد اما با وجود نادانى (نسبت به خدا) عمل، نه اندکش تو را سود مىبخشد نه بسیارش.
103
امام على علیهالسلام :
وَلَوْ ضَرَبْتَ فى مَذاهِبِ فِکْرِکَ لِتَبْلُغَ غایاتِهِ ما دَلَّتْکَ الدَّلالَةُ إِلاّ عَلى أَنَّ فاطِرَ النَّمْلَةِ هُوَ فاطِرُ النَّخْلَةِ لِدَقیقِ تَفْصیلِ کُلِّ شَىْءٍ وَغامِضِ اخْتِلافِ کُلِّ حَىٍّ وَمَا الْجَلیلُ وَاللَّطیفُ وَالثَّقیلُ وَالْخَفیفُ وَالْقَوىُّ وَالضَّعیفُ فى خَلْقِهِ إِلاّ سَواءً؛
اگر راههاى اندیشهات را در نوردى تا به پایانههاى آن رسى، هیچ دلیلى تو را جز به این رهنمون نشود که آفریننده مورچه همان آفریننده درخت خرما است و این به سبب دقت و ظرافتى است که جداسازى هر چیزى از چیز دیگر و پیچیدگى و تنوعى است که در هر موجود زندهاى به کار رفته است موجودات بزرگ و کوچک، سنگین و سبک و نیرومند و ناتوان، همگى در آفرینش براى خداوند یکسانند.
104
امام رضا علیهالسلام :
إِنَّما قُلْتُ اللَّطیفُ، لِلْخَلْقِ اللَّطیفِ وَلِعِلْمِهِ بِالشَّىْءِ اللَّطیفِ أَلاتَرى إِلى أَثَرِ صُنْعِهِ فِى النَّباتِ اللَّطیفِ وَغَیْرِ اللَّطیفِ وَفِى الْخَلْقِ اللَّطیفِ مِنَ أَجْسامِ الْحَیْوانِ مِنَ الْجِرْجِسِ وَالْبَعوضِ وَما هُوَ أَصْغَرُ مِنْهُما مِمّا لایَکادُ تَسْتَبینُهُ الْعُیونُ بَلْ لایَکادُ یُسْتَبانُ لِصِغَرِهِ الذَّکَرُ مِنَ الاُْنْثى وَالْمَوْلودُ مِنَ الْقَدیمِ فَلَمّا رَأَیْنا صِغَرَ ذلِکَ فى لُطْفِهِ ... عَلِمْنا أَنَّ خالِقَ هذَا الْخَلْقِ لَطیفٌ؛
گفتم لطیف است، چون هم موجودات لطیف آفریده و هم به چیزهاى ظریف و ریز آگاهى دارد. آیا نشانه آفرینش او را در گیاهان ظریف و غیر ظریف و در پیکرهاى ظریف و ریز جاندارانى چون کک و پشه و کوچکتر از اینها را نمىبینى که تقریبا به چشم دیده نمىشوند و از بس ریزند نر و ماده آنها و نوزاد و کهن زادشان ازیکدیگرتشخیصدادهنمىشوند.پسچونریزىوظرافتاینچیزها را دیدیم... پى بردیم که آفریننده این موجودات نیز لطیف است.
105
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إِنَّ اللّهَ خَلَقَ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَالأَْرْضَ مِائَةَ رَحْمَةٍ کُلُّ رَحْمَةٍ طِباقُ ما بَیْنَ السَّماءِ وَالأَْرْضَ فَجَعَلَ مِنْها فِى الأَْرْضِ رَحْمَةًفَبِها تَعْطِفُ الْوالِدَةُ عَلى وُلْدِها وَالْوَحْشُ وَالطَّیْرُ بَعْضُها عَلى بَعْضٍ وَأَخَّرَ تِسْعا وَتِسْعینَ فَإِذا کانَ یَوْمُ الْقیامَةِ أَکْمَلَها بِهذِهِ الرَّحْمَةِ؛
خداوند روزى که آسمانها و زمین را آفرید، صد رحمت بیافرید که هر یک از آنها میان زمین و آسمان را پر مىکند و یکى را در زمین قرار داد که بوسیله آن مادر به فرزند محبت مىکند و حیوانات وحشى و پرندگان به یکدیگر مأنوسند و نودونه رحمت را نگه داشته و همین که روز قیامت شود این یک رحمت را نیز بر آن مىافزاید.
106
امام صادق علیهالسلام :
وَقَدْ سَأَلَهُ ابْنُ أَبِى الْعَوْجاءِ: وَلِمَ احْتَجَبَ عَنْهُمْ وَأَرْسَلَ إِلَیْهِمُ الرُّسُلَ؟ وَیْلَکَ وَکَیْفَ احْتَجَبَ عَنْکَ مَنْ أَراکَ قُدْرَتَهُ فى نَفْسِکَ؟ نَشَأَکَ وَلَمْ تَکُنْ وَکَبَّرَکَ بَعْدَ صِغَرِکَ وَقَوّاکَ بَعَدَ صَعْفِکَ... وَما زالَ یَعُدُّ عَلَىَّ قُدْرَتَهُ الَّتى هِىَ فى نَفْسِىَ الَّتى لااَدْفَعُها حَتّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَظْهَرُ فیما بَیْنى وَ بَیْنَهُ؛
در پاسخ ابن ابى العوجاء که پرسید: چرا خداوند خود را از مردم در پرده داشت و آن گاه پیامبران را سویشان فرستاد؟ فرمودند: واى بر تو کسى که قدرتش را در وجود تو نشانت داده چگونه خود را از تو پوشیده داشته است؟ تو را که نبودى پدید آورد، کوچک بودى بزرگت کرد، ناتوان بودى توانایت گردانید... حضرت پیوسته مظاهر قدرت خدا را که در وجود من است و نمىتوانم منکرشان شوم برایم برشمرد تا جایى که خیال کردم بزودى خداوند میان من و او ظاهر خواهد شد.
107
امام على علیهالسلام :
وَلایَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْماءِ وَلانُجومُ السَّماءِ وَلاسَوا فِى الرّیحِ فِى الْهَواءِ وَلا دَبیبُ النَّمْلِ عَلَى الصَّفا وَلا مَقیلُ الذَّرِّ فِى اللَّیْلَةِ الظَّلْماءِ یَعْلَمُ مَساقِطَ الأَْوراقِ وَ خَفِىِّ طَرَفِ الأَْحْداقِ؛
شمار قطرههاى آبها و ستارگان آسمان و ذرات گردوغبار پراکنده در هوا وحرکت مورچهبرسنگ بزرگ و خوابگاه مورچگان در شب تاریک بر او پوشیده نیست و محل ریزش برگها و بر هم خوردن پلکها را مىداند.
108
امام على علیهالسلام :
... عالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمائِرِ الْمُضْمِرینَ وَنَجْوَى الْمُتَخافِتینَ وَخَواطِرِ رَجْمِ الظُّنونِ وَعَقْدِ عَزیماتِ الْیَقینِ... ؛
خدا داناست به هر رازى که مردم در دل نهان داشتهاند، و به نجواى آهسته رازگویان و به هر گمان که در خاطرى نهفته است و به هر تصمیمى که از روىِ یقین گرفته شود.
109
امام على علیهالسلام :
أَعْلَمُ النّاسِ بِاللّهِ أَکْثَرُهُمْ لَهُ مَسأَلَةً؛
خداشناسترین مردم پر درخواستترین آنها از خداست.
110
امام على علیهالسلام :
یَنْبَغى لِمَنْ عَرَفَ اللّهَ سُبْحانَهُ أَنْ لا یَخْلُوَ قَلْبُهُ مِنْ رَجائِهِ وَخَوْفِهِ؛
کسى که خداى سبحان را مىشناسد، شایسته است دلش از بیم و امید به او خالى نباشد.

1. کنزالعمال 13/151/36472	2. کنزالعمال 10/143/28731	3. نهج البلاغه خطبه 184	4. التوحید ص63	5. نهج الفصاحه ح 781
6. التوحید ص 127	7. نهج البلاغه خطبه178	8. نهج البلاغه خطبه 91	9. غررالحکم 2/451/3260	10. غررالحکم 6/441/10926

رابطه با خدا
121
امام على علیهالسلام :
إنَّ الْعَبْدَ إذا اَرادَ اَنْ یَقْرَأَ أَوْ یَعْمَلَ عَمَلاً فَیَقُولُ: بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ فَإنَّهُ یُبارَکُ لَهُ فیهِ؛
هرگاه بندهاى بخواهد چیزى بخواند و یا کارى انجام دهد و بسم اللّه الرحمن الرحیم بگوید در کارش برکت داده مىشود.
122
امام صادق علیهالسلام :
اَلْمُفَوِّضُ أَمْرَهُ إلَى اللّهِ فى راحَةِ الأَبَدِ وَالعَیْشِ الدّائِمِ الرَّغَدِ وَالْمُفَوِّضُ حَقّا هُوَ الْعالى عَنْ کُلِّ هَمِّهِ دُونَ اللّهِ تَعالى؛
کسى که کارهاى خود را به خدا بسپارد همواره از آسایش و خیر و برکت در زندگى برخوردار است و واگذارنده حقیقى کارها به خدا، کسى است که تمام همّتش تنها بسوى خدا باشد.
123
امام على علیهالسلام :
مَنْ أَصْلَحَ فیما بَیْنَهُ وَبَیْنَ اللّهِ أَصْلَحَ اللّهُ فیما بَیْنَهُ وَبَیْنَ النّاسِ؛
هر کس رابطهاش را با خدا اصلاح کند، خداوند رابطه او را با مردم اصلاح خواهد نمود.
124
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
إنَّ اللّهَ لایَنْظُرُ إلى صُوَرِکُمْ وَلا إلى أَمْوالِکُمْ وَإنَّما یَنْظُرُ إلى قُلُوبِکُمْ وَأَعْمالِکُمْ؛
خداوند به شکل شما و اموال شما نگاه نمىکند بلکه به دلها و اعمال شما توجه مىنماید.
125
امام على علیهالسلام :
طُوبى لِمَنْ أَخْلَصَ لِلّهِ عَمَلَهُ وَعِلْمَهُ وَحُبَّهُ وَبُغْضَهُ وَأَخْذَهُ وَتَرْکَهُ وَکَلامَهُ وَصَمْتَهُ وَفِعْلَهُ وَقَولَهُ؛
خوشا به سعادت کسى که عمل، علم، دوستى، دشمنى، گرفتن، رها کردن، سخن، سکوت، کردار و گفتارش را براى خدا خالص گرداند.
126
امام على علیهالسلام :
مَنْ تَرَکَ لِلّهِ سُبْحانَهُ شَیئا عَوَّضَهُ اللّهُ خَیْرا مِمّا تَرَکَ؛
هر کس به خاطر خداى سبحان از چیزى بگذرد، خداوند بهتر از آن را به او عوض خواهد داد.
127
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَللّهُمَّ ارْزُقْنى حُبَّکَ وَحُبَّ مَنْ یُحِبُّکَ وَحُبَّ ما یُقَرِّبُنى إلى حُبِّکَ وَاجْعَلْ حُبَّکَ أَحَبَّ إلَىَّ مِنَ الْماءِ الْبارِدِ؛
خدایا روزى کن مرا محبّت خودت و محبّت دوستدارانت را و محبّت آنچه مرا به تو نزدیک مىکند و محبّت خودت را نزد من از آب خنک محبوبتر گردان.
128
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَظُنُّ بِاللّهِ خَیْرا إلاّ کانَ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ؛
بندهاى نیست که به خداوند خوش گمان باشد مگر آن که خداوند نیز طبق همان گمان با او رفتار کند.
129
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ أخْلَصَ لِلّهِ أرْبَعینَ صَباحا ظَهَرَتْ یَنابیعُ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلى لِسانِهِ؛
هر کس چهل روز خود را براى خدا خالص کند چشمههاى حکمت از قلب وى بر زبانش جارى مىشود.
130
امام صادق علیهالسلام :
مَنِ اسْتَخارَ اللّهَ راضِیا بِما صَنَعَ اللّهُ لَهُ خارَ اللّهُ لَهُ حَتْما؛
هر کس از خدا خیر بخواهد و به آنچه خدا خواسته راضى باشد، خداوند حتما براى او خیر خواهد خواست.

1. بحارالأنوار 92/242/48	2. مصباح الشریعة 1/175/83	3. بحارالأنوار 71/366/12	4. امالى طوسى 1/536/1162	5. تحف العقول ص100
6. غررالحکم 5/395/8909	7. محجة البیضاء 8/5	8. بحارالأنوار 70/384/42	9. نهج الفصاحه ح2836	10. کافى 8/241/330

قرآن
131
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اِنَّ الْبَیتَ اِذا کَثُرَ فیهِ تِلاوَةُ القُرآنِ کَثُرَ خَیْرُهُ وَاتَّسَعَ اَهْلُهُ وَاَضاءَ لاَِهْلِ السَّماءِ کَما تُضىءُ نُجومُ السَّماءِ لاَِهْلِ الدُّنْیا؛
خانهاى که در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و براى آسمانیان بدرخشد چنان که ستارگان آسمان براى زمینیان مىدرخشند.
132
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلا مَنْ تَعَلَّمَ القُرآنَ وَعَلَّمَهُ وَعَمِلَ بما فیهِ فَأنَا لَهُ سائِقٌ اِلَى الجَنَّةِ وَدَلیلٌ اِلَى الجَنَّةِ؛
بدانید هر کس قرآن را بیاموزد و به دیگران آموزش دهد و به آنچه در قرآن است عمل کند، من جلودار و راهنماى او به سوى بهشت هستم.
133
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
یا بُنَىَّ لاتَغْفُلْ عَنْ قِراءَةِ القُرآنِ فَاِنَّ القُرآنَ یُحْیِى الْقَلبَ وَیَنهى عَنِ الفَحْشاءِ وَالمُنْکَرِ وَالْبَغْىِ؛
فرزندم از خواندن قرآن غافل مباش، زیرا که قرآن دل را زنده مىکند و از فحشاء و زشتى و ستم باز مىدارد.
134
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اِنْ اَرَدْتُم عَیْشَ السُّعَداءِ وَمَوْتَ الشُّهَداءِ وَالنَّجاةَ یَوْمَ الحَسْرَةِ وَالظِّلَّ یَوْمَ الحَرورِ وَالْهُدى یَوْمَ الضَّلالَةِ فَادْرُسُوا القُرْآنَ فَاِنَّهُ کَلامُ الرَّحمانِ و حِرزٌ مِنَ الشَیطانِ و رُجحانٌ فِى المیزانِ ؛
اگر زندگى سعادتمندان، مرگ شهیدان، نجات روز حسرت (قیامت)، سایه روزِ سوزان و هدایت در روز گمراهى را مىخواهید، قرآن را یاد بگیرید که آن سخن خداى مهربان است و سپرى است در مقابل شیطان و سنگینى در ترازوى اعمال .
135
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَصْدَقُ القَوْلِ وَاَبْلَغُ المَوْعِظَةِ وَاَحْسَنُ القَصَصِ کِتابُ اللّهِ؛
راستترین سخن، رساترین پند و زیباترین حکایت، کتاب خدا (قرآن) است.
136
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ ابْتِغاءَ وَجْهِ اللّهِ وَتَفَقُّها فِى الدّینِ کانَ لَهُ مِنَ الثَّوابِ مِثْلَ جَمیعِ ما اُعْطِىَ الْمَلائِکَةُ وَالأنْبیاءُ وَ الْمُرْسَلونَ؛
هر کس براى کسب رضایت خدا و آگاهى در دین قرآن بیاموزد، ثوابى مانند همه آنچه که به فرشتگان و پیامبران و رسولان داده شده، براى اوست.
137
امام على علیهالسلام :
عَلَیکُمْ بِکِتابِ اللّهِ ... مَنْ عَمِلَ بِهِ سَبَقَ؛
بر شما باد رجوع به کتاب خدا (قرآن) ... کسى که به آن عمل کند از همه پیشى مىگیرد.
138
امام على علیهالسلام :
اَ لا اِنَّ فیهِ عِلْمَ مایَأتى وَالْحَدیثَ عَنِ المَاضى وَدَواءَ دائِکُمْ ونَظْمِ ما بَیْنَکُمْ؛
آگاه باشید که دانش آینده، اخبار گذشته و درمان دردهایتان و نظم میان شما در قرآن است.
139
امام على علیهالسلام :
اِنَّ القرآنَ ظاهِرُهُ اَنیقٌ وَباطِنُهُ عَمیقٌ لاتَفنى عَجائِبُهُ وَلا تَنْقَضى غَرائِبُهُ وَلاتُکشَفُ الظُّلُماتُ اِلاّ بِهِ؛
براستى که قرآن ظاهرش زیباست و باطنش عمیق، عجایبش پایان ندارد، اسرار نهفته آن پایان نمىپذیرد و تاریکىهاى جهل جز بوسیله آن رفع نخواهد شد.
140
امام صادق علیهالسلام :
مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الحَقَّ مِنَ القُرآنِ لَمْ یَتَنَکَّبِ الفِتَنَ؛
هر کس حقیقت را از طریق قرآن نشناسد، از فتنهها برکنار نمىماند.

1. کافى 2/610/1	2. کنزالعمال 1/531/2375	3. کنزالعمال 2/291/4032	4.جامع الأخبار ص 41	5. بحارالأنوار 77/116/8
6. وسائل الشیعه 6/183/7683	7. نهج البلاغه خطبه 155	8. نهج البلاغه خطبه 157	9. نهج البلاغه خطبه 18	10.محاسن 1/341/702

نماز
160
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
لا تَزالُ اُمَّتى بِخَیرٍ ما تَحابّوا وَاَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَکاةَ وَقَروا الضَّیفَ... ؛
امّتم همواره در خیر و خوبىاند تا وقتى که یکدیگر را دوست بدارند، نماز را برپا دارند، زکات بدهند و میهمان را گرامى بدارند... .
161
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَلصَّلاةُ مِفتاحُ کُلِّ خَیرٍ؛
نماز کلید همه خوبىهاست.
162
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَوَّلُ الوَقتِ رِضوانُ اللّهِ وَوَسَطُ الوَقتِ رَحمَةُ اللّهِ وَآخِرُ الوَقتِ عَفوُ اللّهِ؛
نماز در اول وقت خشنودى خداوند، میان وقت رحمت خداوند و پایان وقت عفو خداوند است.
163
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَیُّهَا النّاسُ اِنَّ المُصَلّى اِذا صَلّى فَاِنَّهُ یُناجى رَبَّهُ تَبارَک وَتَعالى فَلیَعلَم بِما یُناجیهِ؛
اى مردم همانا نمازگزار هنگام نماز با پروردگار بزرگ و بلند مرتبهاش مناجات مىکند، پس باید بداند چه مىگوید.
164
امام على علیهالسلام :
لَو یَعْلَمُ المُصَلّى ما یَغشاهُ مِنَ الرَّحمَةِ لَما رَفَعَ رَأسَهُ مِنَ السُّجودِ؛
اگر نمازگزار بداند تا چه حد مشمول رحمت الهى است هرگز سر خود را از سجده بر نخواهد داشت.
165
امام على علیهالسلام :
اُنظُر فیما تُصَلّى وَعَلى ما تُصَلّى اِن لَم یَکُن مِن وَجهِهِ وَحِلِّهِ فَلا قَبولَ؛
بنگر در چه (لباسى) و بر چه (چیزى) نماز مىگزارى، اگر از راه صحیح و حلالش نباشد، قبول نخواهد بود.
166
امام صادق علیهالسلام :
مَن قَبِلَ اللّهُ مِنْهُ صَلاةً واحِدَةً لَم یُعَذِّبْهُ وَمَن قَبِلَ مِنْهُ حَسَنَهً لَم یُعَذِّبْهُ؛
خداوند از هر کس یک نماز و یا یک کار نیک را قبول کند، عذابش نمىنماید.
167
امام صادق علیهالسلام :
تَسبیحُ فاطِمَةَ علیهاالسلام فى کُلِّ یَومٍ فى دُبُرِ کُلِّ صَلاةٍ اَحَبُّ اِلَىَّ مِن صَلاةِ اَلفِ رَکعَةٍ فى کُلِّ یَومٍ؛
تسبیحات فاطمه زهرا علیهاالسلام در هر روز پس از هر نماز نزد من محبوبتر از هزار رکعت نماز در هر روز است.
168
امام صادق علیهالسلام :
سَجدةُ الشُکرِ واجِبَةٌ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ تُتِمُّ بِها صَلاتَکَ وَتُرضى بِها رَبَّکَ وَتُعجِبُ المَلائِکَةَ مِنکَ... ؛
سجده شکر بر هر مسلمانى واجب است، با آن نمازت را کامل و پروردگارت را خشنود مىسازى و فرشتگان را به شگفتى مىآورى.
169
امام صادق علیهالسلام :
یُعرَفُ مَن یَصِفُ الحَقَّ بِثَلاثِ خِصالٍ: یُنظَرُ اِلى اَصحابِهِ مَن هُم؟ وَاِلى صَلاتِهِ کَیفَ هىَ؟ وَفى اَىِّ وَقتٍ یُصَلّیها؟ ؛
کسى که از حق دَم مىزند با سه ویژگى شناخته مىشود: ببینید دوستانش چه کسانى هستند؟ نمازش چگونه است؟ و در چه وقت آن را مىخواند؟

1. امالى طوسى 647/1340	2. الفردوس 2/404/3796	3. سنن الدار قطنى 1/201/974	4. مسند ابن حنبل 2/129	5. غررالحکم 5/116/7592
6. تحف العقول ص174	7. کافى 3/266/11	8. کافى 3/343/15	9. التهذیب 2/110/183	10. محاسن 1/396/885